Η δολοφονική πλευρά του καπιταλισμού.
Η δολοφονική πλευρά του καπιταλισμού, ο βρυχηθμός της φύσης
της Εύας Μάντζαρη
Ξεκινάμε με μία ίσως απερίσκεπτη, αλλά όχι και πολύ τυχαία σκέψη. Τις τελευταίες εβδομάδες, μικρά και μεγάλα γεγονότα σε παγκόσμια κλίμακα, βοηθούν να μας υπενθυμίσουν πως αυτή η Γη που μοιραζόμαστε δεν αντέχει και πολύ ακόμα.
Οι τυφώνες που καταγράφηκαν στον Ατλαντικό ωκεανό, αποτελούν τους πιο ισχυρούς των τελευταίων δεκαετιών, και τα ευρήματα των επιστημόνων δείχνουν ότι οι ζεστές θάλασσες σε αντίθεση με το βαρομετρικό χαμηλό, εντείνουν την ισχύ αυτών των φαινομένων.
Εδώ χρειάζεται να αναφέρουμε πως η ανθρωπογενής φύση της κλιματικής αλλαγής για πολλούς και πολλές είναι αμφισβητήσιμη (εξαιρώντας τους αρνητές της, που είναι κατηγορηματικοί στην ίδια την ύπαρξη κλιματικής αλλαγής!), ως προς το αν πρόκειται για μία προβλεπόμενη λειτουργία της φύσης, ή αν για αυτήν οφείλονται αποκλειστικά οι ανθρώπινες δραστηριότητες. Το παρόν κείμενο, δε καλείται να απαντήσει σε αυτή τη συζήτηση. Παρόλα αυτά, η κατάχρηση των περιβαλλοντικών πόρων για χρήση του ανθρώπου είναι αδιαμφισβήτητη.
Η επέκταση πόλεων και της βαριάς βιομηχανίας για να καλυφθούν οι – σε μεγάλο βαθμό "πλαστές" - ανάγκες που έχει καλλιεργήσει το καπιταλιστικό σύστημα έχει δημιουργήσει, ακόμα και σε μικρότερη κλίμακα, έντονες αλλαγές στην καθημερινότητα της ίδιας της φύσης, αλλά και του ανθρώπου.
Σύστημα αγγελικά πλασμένο
Το συνδετικό στοιχείο σε αυτή την κατάχρηση είναι η δημιουργία κέρδους, που σε μεγάλο βαθμό έχει συνδυαστεί πλέον στα περιβαλλοντικά ζητήματα και με το στοιχείο της διαφθοράς και της διαπλοκής. Ενώ, λοιπόν, οι φωνές για την προστασία του περιβάλλοντος αυξανόταν και η κοινή γνώμη απαιτούσε από τις μεγάλες βιομηχανίες για συμμόρφωση, το σύστημα ερχότανε να απαντήσει με οικονομικούς όρους, σε ζητήματα βιωσιμότητας (σοκ ε;!).
Το πιο τρανταχτό παράδειγμα, ίσως για αυτό, αποτελεί η συμφωνία REDD (Reducing Emissions from Deforestation and forest Degredation- Μειώνοντας τις Εκπομπές λόγω Αποψίλωσης και Αποδυνάμωσης δασών) όπου προτάθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη και την Παγκόσμια Τράπεζα, ως η λύση για την καταπάτηση τεράστιων εκτάσεων τροπικών δασών με σκοπό τη δημιουργία καλλιεργειών σόγιας, κρέατος, ξυλείας κλπ με αποτέλεσμα τόσο την αύξηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και τη διατάραξη του συνολικότερου συστήματος, όσο και την εκδίωξη ιθαγενών φυλών με βάρβαρα μέσα. Πρόσφατα άλλωστε, βρήκε το φως της δημοσιότητας ακόμα μία ιστορία δολοφονίας (γενοκτονίας;!) ιθαγενών από εργάτες στον Αμαζόνιο.
Η απάντηση, λοιπόν, που ήθελε να δώσει η REDD περιέχει την επιδότηση εταιρειών που πιστοποιημένα μείωσαν τις εκπομπές διοξειδίων, με το να μη κόβουν δέντρα. Στη συνέχεια, οι εταιρείες αυτές πουλάνε "ομόλογα διοξειδίων" (carbon credits) σε αγορά "διοξειδίων". Επομένως εταιρείες που δεν έχουν μειώσει τις εκπομπές τους, μπορούνε στη συνέχεια να "εξαγοράσουν" την ρύπανση που προκαλούν αγοράζοντας αυτά τα ομόλογα. Κατά τη διαδικασία αυτή, όχι μόνο δεν μειώνονται οι εκπομπές, αλλά η κερδοφορία μεσαζόντων αυξάνει, πατώντας πάνω στο "κενό" ιδιοκτησίας των περιοχών από τις ιθαγενείς φυλές. Επομένως, η κατάχρηση των δασών συνεχίζεται με ακόμα πιο έντονο ρυθμό, καθώς πλέον τα δάση μπορούν να αποκτήσουν πολύ παραπάνω αξία για τις μεγάλες επιχειρήσεις, καταπατώντας φυσικά την δυνατότητα των φυλών αυτών για τη χρήση της γης αυτής, με ήπιες δραστηριότητες, όπως συνάδει με τα πολιτιστικά τους χαρακτηριστικά. [1]
Πράσσειν... άλογα!
Φυσικά, υπάρχουν και παραδείγματα πιο κοντά σε μας. Στην περίπτωση της Ευρώπης, όπου η Ευρωπαϊκή Ένωση αναζητούσε να λύσει την ενεργειακή της αυτάρκεια για την στήριξη της βαριάς βιομηχανίας του Βορρά, αλλά και να παίξει ως πρωτοπόρος στα ζητήματα εναλλακτικής ενέργειας, οι ρυθμίσεις τις για τα ζητήματα αυτά βρίσκουν κάποιους (λίγους) πολύ κερδισμένους και κάποιους (πολλούς) πολύ χαμένους. Η λύση της "πράσινης ανάπτυξης" εμφανίστηκε ως ο ιππότης πάνω στο λευκό άλογο, να μας σώσει από τον λιθάνθρακα, την καύση πετρελαίου και τα πυρηνικά, μόνο που αποδείχτηκε να είναι η κακιά μάγισσα του παραμυθιού.
Γιγαντιαίες εγκαταστάσεις φωτοβολταϊκών και αιολικών πάρκων ξεφύτρωσαν στην Ευρώπη και την Ελλάδα. Εν μία νυχτί, μεγάλες επιχειρήσεις ενέργειας (πολυεθνικών συμφερόντων), εξαγόρασαν καλλιεργήσιμη γη έναντι πινακίου φακής (όπου η καλλιέργεια γης είχε χάσει την αξία της) από τους ιδιοκτήτες τους και πέρασαν νομοθετήματα από εθνικά κοινοβούλια για τον αποχαρακτηρισμό δασικών περιοχών, αλλά και για ανεξέλεγκτη χρήση υδάτινων πόρων.
Έργα που αν και υπερασπίζονταν τη δυνατότητα της αυτάρκειας, προέβλεπαν εγκαταστάσεις ικανές να παράγουν τα διπλάσια και τριπλάσια ποσά ενέργειας των αναγκών της εκάστοτε περιοχής αλλά και τη σύνδεση με άλλες περιοχές. Έργα με τεράστιες ανάγκες στην υποδομή και τη συντήρηση τους. Έτσι, θα πρέπει να είμαστε χαρούμενοι και χαρούμενες, πως η μείωση εκπομπών ρύπων θα γίνει με την κατάχρηση των υδάτινων πόρων και την ταπείνωση βουνών.
Εκεί που δεν έχει σημασία το τι λες, αλλά το τι κάνεις
Στα ακόμα πιο δικά μας, η αναστολή εργασιών της Eldorado Gold απ' την Χαλκιδική, παρουσιάστηκε ως νίκη της κυβέρνησης, παρότι όλο αυτό το διάστημα συνέχιζε ανενόχλητη τη δουλειάς της (και θα τη συνεχίσει), ενώ την ίδια στιγμή υπογράφεται υπουργική απόφαση για την επέκταση αδειοδότησης για τις εργασίες των λιπασμάτων (συμφέροντος Μελισσανίδη) στην Δραπετσώνα, αδειοδοτείται η κατασκευή υπερ-αεροδρομίου στο Καστέλι Πεδιάδος, μία απ' τις πιο πλούσιες παραγωγικά περιοχές στην Κρήτη, κλπ.
Επομένως, αυτή η κυβέρνηση, όπως και οι προηγούμενες, συνεχίζουν πιστά την τακτική "καθρεφτάκια ανάπτυξης στους ιθαγενείς", ως λύσεις απεμπλοκής από τα μνημόνια και την επιτήρηση, υποθηκεύοντας ακόμα περισσότερο, όχι μόνο τις πλουτοπαραγωγικές δυνατότητες της χώρας, αλλά και το ίδιο το φυσικό σύστημα.
Εν κατακλείδι
Η αδηφάγα φύση αυτού του συστήματος ξεδιπλώνεται συνεχώς μπροστά στα μάτια μας. Κατάχρηση, διαπλοκή και εκμετάλλευση γης και ανθρώπου, οδηγούν σε μία εκρηκτική κατάσταση όλον τον πλανήτη. Ίσως, έχουμε φτάσει σε σημείο που, ενώ δύο ισχυρότατοι τυφώνες χτύπησαν τις ΗΠΑ και την Καραϊβική, η απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να τοποθετήσει έναν αρνητή της κλιματικής αλλαγής στην ηγεσία της NASA, να αποτελεί απλή γραφικότητα για το σημείο των καιρών, αν όχι απ' τις πιο επικίνδυνες κινήσεις του μέχρι στιγμής.
Αποτελεί, όμως και από τα τελευταία καμπανάκια που μας δίνει η ίδια η φύση, πως οι ρυθμοί ανάπτυξης του καπιταλισμού και των απαιτήσεων του, δε χωράνε πια πάνω σε αυτή τη Γη.
Όσο επιμένουμε σε ραγδαίους, καταστροφικούς ρυθμούς παραγωγής και καθημερινότητας, η Γη, όπως κάθε σύστημα που το διακατέχει η πολυπλοκότητα και η αρμονία ταυτόχρονα, θα κάνει ότι είναι δυνατό για να μείνει σε ισορροπία. Κι αυτό είναι να παλέψει για να κρατηθεί στη ζωή. Ας πάρουμε μέρος όλοι και όλες σε αυτόν τον αγώνα.
Για τη Γη και την Ελευθερία.
